کد مطلب:20745 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

با توجه به اين كه خداوند متعال، هيچ چيز را بدون حكمت نميآفريند، پس آيا درست است كه بگوييم: خداوند، هيچ استعداد و عشق و علاقة به چيزي را بيهوده در نهاد انسان قرار نداده است؟

عشق و علاقه به چيزي از ميلهاي اصيل و انگيزههاي بنيادي انسان است و حكمت آن اين است كه، پيوسته او را وادار به تحقيق و تلاش و فعاليت ميكند، كسي كه از عشق و محبت تهي باشد، پژمرده و افسرده خواهد بود و انگيزة انجام هر فعاليتي از او سلب ميشود.

در انسان، هم ميلهاي حيواني و پست وجود دارد و هم ميلهاي انساني و متعالي، مثلاً انسان هم ميل جنسي دارد و هم ميل به غذا و ديگر امور جسماني و هم ميل به جاودانگي، احساس شخصيت و استقلالطلبي دارد و غالباً در ميان اين ميلها به ويژه ميان ميلهاي حيواني و ميلهاي انساني تعارض و ناسازگاري است و انسان به حكم عقل و وجدان خويش ناچار از انتخاب يكي از آن دو است.

آنچه از نظر اسلام، مورد توجه و عنايت قرآني است، عشق در راه خداست، زيرا اين عشق ماية رسيدن به كمال انساني است و ميلهاي ديگر، اگر در جهت اين سير قرار نگيرد باطل و بي ارزش است، زيرا از جهل و خرافه و خيال سرچشمه گرفته است.

در قرآن كريم، پارهاي از خواستههاي حيواني، با تحقير و نكوهش ذكر شده است: إِنَّ الاْ ?ًِنسَـَنَ خُلِقَ هَلُوعًا # إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا # وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعًا ...#إِلآالْمُصَلِّين...;(معارج،19ـ22) انسان، ناشكيبا و حريص آفريده شده است; چون سختي بدو در رسد بي قراري ميكند و چون به نعمتي رسد، منع احسان مينمايد...جز نمازگزاران... آية فوق ضمن آن كه ميپذيرد كه انسان به گونهاي آفريده شده كه برخي خواستههاي پست در او وجود دارد، هشدار ميدهد كه انساني كه ميخواهد با اختيار خويش، به كمالهاي بسيار بالا، دست يابد، نبايد اسير اين اميال گردد، بلكه بايد آنها را در جهت دستيابي به كمالهاي برتر به كار گيرد، آنجا كه كمال در گرو ايثار است، نبايد شهوتپرستي و شكمبارگي و امثال آن، سد راه او گردد و حتي آن جاكه كمال، مشروط به فداكاري است، ميل به حيات مادي نبايد مانع رسيدن او به فيض شهادت گردد.

در آية 14، سورة آلعمران، دربارة ميلهاي باطل ميفرمايد: زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَ َتِ مِنَ النِّسَآءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَـَطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالاْ ?َنْعَـَمِ وَالْحَرْثِ ذَ َلِكَ مَتَـَعُ الْحَيَوَةِ الدُّنْيَا...; محبت امور مادي، از زنان و فرزندان و اموال هنگفت از طلا و نقره و اسبهاي ممتاز و چهارپايان، و زراعت، در نظر مردم جلوه داده شده است ]تا در پرتو آن آزمايش و تربيت شوند ولي[ اينها ]در صورتي كه هدف نهايي آدمي را تشكيل دهند[ سرماية زندگي پست ]مادي[ هستند....

خداوند، عشق به فرزندان و مال و ثروت را در نهاد آدمي و خلقت او قرار داده، تا او را آزمايش كند و در مسير تكامل و تربيت، پيش ببرد.

خلاصه آن كه: خداوند، در برابر ميل و علاقة به گناهان، كه يك ميل غريزي و حيواني است، علاقة به كار خوب و ارزشمند را نيز كه از نهاد فطرت و عقل بر ميخيزد قرار داده است، تا انسان با اختيار خويش آن چه را كه در مسير هدايت خويش است، انتخاب نمايد و با تحفّظ نفس خويش از گناهان به رضاي پروردگار دست يابد. انسان به مقتضاي فطرتش جز به خوبيها و كمالات علاقه ندارد و اين براي رسيدن او به كمال كه هدف غايي از آفرينش او است لازم ميباشد و امري كاملاً حكيمانه است.( ر.ك: انسانشناسي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني;، ص 113ـ122 / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 338ـ340، دارالكتب الاسلامية / اخلاق در قرآن، استاد محمد تقي مصباح يزدي، ج 1، ص 358، ج 2، ص 64، انتشارات مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني;. )